Παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος
Του Γιώργου Mαθιουδάκη MD, PhD – Διευθυντή Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Νικαίας Πειραιώς
geoamath@otenet.gr
Απηνής ταμπακοπόλεμος κηρύχτηκε με εμβόλιμα άρθρα στο νόμο για την “αναβάθμιση του ΕΣΥ”. Σκο-πός τους ήταν η μονοπώληση των σχετικών συζητήσεων στη Βουλή και το δημόσιο διάλογο και προκειμέ-νου να εκταμιευτούν κονδύλια, χωρίς διασαφηνισμένο προορισμό, από το ΕΣΠΑ. Εφεξής, θα τιμωρείται ανελέητα, όποιος συνεχίζει να καπνίζει, επειδή το κράτος μας απηύδησε να πληρώνει νοσήλια και ημεραρ-γίες για ασθένειες που προσβάλουν “άφρονες” πολίτες που υιοθέτησαν ανθυγιεινές συμπεριφορές και δή-θεν έτσι αρρώστησαν. Με πλειάδα νόμων, όμως, ταυτόχρονα, το κράτος μας πέτυχε να απαλλαγεί και από σειρά άλλων υποχρεώσεών του, πχ., από δαπάνες για εφημερίες νοσοκομειακών ιατρών, για ευρείας κα-ταναλώσεως φάρμακα, για εκπαίδευση, περίθαλψη, μισθούς και συντάξεις όλων ανεξαιρέτως, καπνιστών και μη καπνιστών.
Το κάπνισμα ελεηνολογείται, ορθά, από τους σοφούς και τους δοκησίσοφους, αλλά θα ήταν προτιμότε-ρο να θεωρηθεί ως αυτό, το οποίο πράγματι είναι: Μια ψυχοσωματική πάθηση, για την οποία (όπως για κάθε άλλη αρρώστια) πρέπει να εντοπισθούν τα αίτια και οι προδιαθεσικοί της παράγοντες. Οι άνθρωποι δεν καπνίζουν επειδή δήθεν πάσχουν από αυτοκτονικό ιδεασμό και η σοβαρότητα των δυσμενών επιδρά-σεων του καπνίσματος σχετίζεται με σωρεία συνυπαρχόντων εξωγενών και ενδογενών συμπτώσεων. Με-ταξύ αυτών, η ρύπανση του φυσικού, κοινωνικού και συναισθηματικού περιβάλλοντος, οι υποβαθμισμένες χωροβιονομικές συνθήκες, τα βιοποριστικά αδιέξοδα, οι κοινωνικοί αποκλεισμοί, η απομείωση της αγορα-στικής δύναμης και η απαξίωση της κοινωνικής υποστάσεως των πολιτών, που ανατρέπουν τη ψυχική τους ισορροπία και τους καθιστούν ευάλωτους στις παθήσεις φθοράς και τα νεοπλάσματα. Όλα τα παρα-πάνω εξωθούν τους πολίτες στην υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών και, την ίδια στιγμή, παριστούν ανε-ξάρτητους εκλυτικούς παράγοντες σωρείας παθήσεων, όπως η Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και τα νεοπλάσματα, για τα οποία, παράλληλα, ενοχοποιείται το κάπνισμα. Η επιβολή μέτρων καταστολής δεν μπορεί να απολήξει σε μείωση της νοσηρότητας στις κοινωνίες εκείνες που εξακολουθούν να χειμάζονται από υστερήσεις κοινωνικής οργανώσεως.
Με τις δεσποτικού χαρακτήρα καταστολές, προάγεται ο κοινωνικός αποσχηματισμός των πολιτών, που μετατρέπονται από πρόσωπα που δεν καπνίζουν σε άτομα με υιοθετήσεις πληθώρας ανθυγιεινών συμπε-ριφορών.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι στην Ισπανία τού 1493 καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση ο πρώτος Ευ-ρωπαίος καπνιστής, στην Αγγλία το 1604 υπήρξε πολύ μεγάλη αύξηση στον φόρο τού καπνού -όπως α-κριβώς συμβαίνει και σήμερα-, το 1676 στον Καναδά απαγορεύτηκε το κάπνισμα στους δρόμους, στις ΗΠΑ το 1899 ο αντικαπνιστικός ακτιβισμός κορυφώνεται και ζητεί την απαγόρευση τού καπνίσματος, στη ναζιστική Γερμανία το κάπνισμα θεωρείται αισχρή εβραϊκή συνήθεια και το 1944 απαγορεύθηκε στα μέσα μαζικής μετακίνησης. η ακραία αντικαπνιστική ηθικολογία στιγματίστηκε από τον διάσημο Μαρκ Τουαίν…
Στο πρόσφατο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, παρουσιάστηκαν τα “φτωχά” αποτελέσματα που επετεύ-χθησαν μετά την εφαρμογή του “…απηνούς ταμπακοπόλεμπου”. Οι συντελεστές της αντικαπνιστικής εκ-στρατεείας δεν μπόρεσαν να απαντήσουν στο ερώτημα Ιατρού από το ακροατήριο ότι αφού οι απαγορευτι-κοί νόμοι και η αύξηση της τιμής των τσιγάρων δεν απέδωσαν μέχρι τώρα τα αναμενόμενα αποτελέσματα, πως οι αρμόδιοι φιλοδοξούν ότι με αυστηροποίηση των μέτρων αυτών θα επιτύχουν καλύτερα αποτελέ-σματα, σε μια περίοδο που οι δυσμενείς χωροβιονομικές συνθήκες και οι ανατροπές της συναισθηματικής ισορροπίας των πολιτών, τους οδηγούν όχι μόνο στην καταφυγή της φαρμακολογικής δράσης της νικοτί-νης, αλλά και σε κοινωνικά πλέον επώδυνες επιλογές, όπως οι κοινωνικοί αυτοματισμοί και οι αυτοπκτονί-ες.
Όπως άλλα συμπτώματα –κοινωνικά ή βιολογικά- η ροπή στο κάπνισμα θα υποχωρήσει μόνο με άρ-ση των προκλητικών του αιτίων. Σε χώρες που οι χωροβιονομικές δυσμένειες έχουν καταπολεμηθεί απο-φασιστικά, με θεσμίσεις συγκροτημένες στη βάση φιλολαϊκών προθέσεων, η αναλογία των πολιτών που δεν χρειάζονται τον καπνό αυξάνει ραγδαία. Ο Μπαλζάκ είχε πει: “Ο φτωχός δεν διστάζει μεταξύ ψωμιού και καπνού: Προτιμά τον καπνό”.
Από το κάπνισμα, οι άνθρωποι αποζητούν την ευεργετική δράση της νικοτίνης στην αποκατάσταση της ψυχοκινητικής τους ισορροπίας και στον επανασυντονισμό των φυτικών τους λειτουργιών, αλλά κινδυ-νεύουν από σωρεία βλαπτικών συστατικών, που συνυπάρχουν στον καπνό. Το κάπνισμα αντανακλά την υστέρηση της κοινωνικής οργάνωσης και γίνεται, έτσι, σύμπτωμα μιας κοινωνίας που πάσχει. Σε ατομικό επίπεδο, το κάπνισμα είναι καταλύτης φορτικών συναισθημάτων. Ενώ η πολιτεία επιχειρεί βίαιη απαγό-ρευση, οι καπνιστές προσδοκούν την ανακουφιστική του δράση από καταπιέσεις σχεδόν αποκλειστικά ε-πιβαλλόμενες από την ίδια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολίτες αρχίζουν να καπνίζουν ταυτόχρονα με την (μετ)εφηβική κοινωνικοποίησή τους, όταν συνειδητοποιούν τους πρώτους κοινωνικούς περιορισμούς: στράτευση, πανελλήνιες εξετάσεις, αναστολή ερωτικών αναζητήσεων, ζοφερό μέλλον, ανασφάλεια.
Ας πούμε την αλήθεια! το καπνισμα σκοτώνει, αλλά ο στόχος της αντικαπνιστικής εκστρατείας δεν εί-ναι η βελτίωση της υγείας των πολιτών, που, πανάκριβη και κατακερματισμένη, καταρρέει με την εξαθλίω-ση της Β’βάθμιας και την ανυπαρξία Α’βάθμιας περιθάλψεως. Στόχος είναι οι πολίτες να εξασκηθούν σε αυθαίρετους περιορισμούς, να καταστούν ευπειθείς σε δεσποτικές αξιώσεις της εξουσίας, να συρρικνωθεί περαιτέρω το φρόνημά τους, να αναγομωθεί η προσαρμοστικότητά τους, να ενισχυθεί ο έλεγχος της συνει-δήσεώς τους, να καλλιεργηθεί η ικανότητά τους να παρέχουν ευχερέστερα συναινέσεις σε όσα σε βάρος τους σχεδιάζονται. Ο συγγραφέας Christopher Snowdon συμπεραίνει ότι αναπτύσσεται ένας ιδιότυπος α-κτιβισμός γενικά εναντίον των απολαύσεων, ως αποτέλεσμα επικρατήσεως προτεσταντικής ηθικής και μια προσπάθεια ελέγχου των μαζικών συμπεριφορών από τη σύγχρονη εξουσία.
