You Are Here: Home » ΑΡΘΡΑ - ΓΝΩΜΕΣ » Ο ‘Αίας’ του Γιάννη Ρίτσου

Ο ‘Αίας’ του Γιάννη Ρίτσου

Ο ‘Αίας’ του Γιάννη Ρίτσου

Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης, υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με αφορμή και τη συμπλήρωση 29 ετών από τον θάνατο του Γιάννη Ρίτσου

Η ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου που φέρει τον τίτλο ‘Αίας’, περιλαμβάνεται στα ποιήματα της ‘Τέταρτης Διάστασης’, αποτελώντας, ουσιαστικά, έναν μονόλογο επάλληλων διαστάσεων που εκκινεί από μία ίδια αντιστροφή που φέρει τον μυθικό ‘Αίαντα’ ενώπιον της μη-απόδοσης δικαιοσύνης. «Ένας μεγαλόσωμος, πολυδύναμος, άντρας κείτεται χάμου στο πάτωμα, ανάμεσα σε σπασμένα πιατικά, κατσαρόλες, σφαγμένα ζώα, γάτες, σκυλιά, κότες, αρνιά, κατσίκια, ένα άσπρο κριάρι δεμένο όρθιο στον πάσσαλο, ένα γαϊδούρι, δυο άλογα. Φοράει μιαν άσπρη νυχτικιά σκισμένη, καταματωμένη- κάτι σαν αρχαίος χιτώνας- που αφήνει ακάλυπτο σχεδόν το ρωμαλέο του σώμα».

 O «μεγαλόσωμος» και «πολυδύναμος»  άντρας που «κείτεται χάμου στο πάτωμα» δεν καθίσταται παρά ο ‘Αίας’ που αδημονεί να χρησιμοποιήσει την γλώσσα υπό το πρίσμα της αποκάλυψης ή της αποκαλυπτικής του κατάστασης που από την συμμετοχή του σε πολεμικές μάχες, στον ίδιο τον ‘Τρωικό Πόλεμο’  επι-ζητεί την παύση μεταξύ των μαχών, την σιωπηλή έγκληση που ακολουθεί το σώμα των νεκρών πολεμιστών. 

Στην Ριτσική ποιητική συλλογή ‘Αίας’ η «ενθύμηση λαμβάνει χώρα στη γλώσσα», προσδιορίζεται ως δυνατότητα αποκατάστασης δεσμών με τον ιστορικό χρόνο, σημαίνει το ίδιο ‘προσκλητήριο’ ιδεών οι οποίες και ‘ενσαρκώνονται’ στο θηλυκό υποκείμενο που στέκει ενώπιον του ‘Αίαντα’, υποκείμενο που φέρει «ξενικά χαρακτηριστικά» όπως γράφει ο Γιάννης Ρίτσος, που δύναται να καταστεί το ανεστραμμένο σημαίνον της αίσθησης  του ‘παρείσακτου’ στον οποίο η γλώσσα ‘ανοίγει την θύρα’, πρόσωπο εντός του οποίου ο ‘Αίας’ αναγνωρίζει ζώντες και νεκρούς, την ‘γενεακότητα’ που εκ-λείπει έχοντας ‘προσβληθεί’ από διάστικτους ‘μύθους’, εκεί όπου η γη όπου έχουν ταφεί οι πολλοί νεκροί, ακόμη και ο ένας νεκρός, συνιστά ‘πατρίδα’ όπου ευρίσκει χώρο το «ανύπαρκτο».

  1. Βλέπε σχετικά, Ρίτσος Γιάννης, ‘Αίας…ό.π., σελ. 232
  2. Βλέπε σχετικά, Ρίτσος Γιάννης, ‘Αίας…ό.π., σελ. 232
  3. Βλέπε σχετικά, Ρίτσος Γιάννης, ‘Αίας…ό.π., σελ. 237

 «Λίγο πιο πάνω απ’ το ακρογιάλι, λόφοι ολόκληροι, σαπίζουν τα ρούχα των νεκρών πολεμιστών· σκεβρώνουν τα παπούτσια, σκουριάζουν οι πόρπες απ’ τις μεγάλες υγρασίες και τις βροχές· λίγο-λίγο έχει γίνει ένα στρώμα παχύ, μαλακό· με την άνοιξη ξεπροβαίνουν κει πέρα χιλιάδες πολύχρωμα αγριολούλουδα-μπορεί να παίρνουνε τα χρώματα τους από κείνα τα ρούχα των νεκρών. Αν περπατήσεις πάνω τους θα νιώσεις κάποια βαθιά, γαλήνια μαλακότητα- όχι αυτή της φθοράς και της αραίωσης, όχι, μιαν άλλη μαλακότητα, του τελειωμένου και του ανύπαρκτου», επισημαίνει ο ποιητής.

 Σε αυτό το πλαίσιο, η Ριτσική γραφή, ενσκήπτει στο μέσον μία εκούσιας παραδοχής ό,τι οι αντιφάσεις, οι αντινομίες των ζώντων υποκειμένων ‘τρέφονται’ από την απουσία των νεκρών, προσιδιάζει προς την κατεύθυνση αναφοράς της απορίας για την ευρύτητα της ‘θυσίας’, εγγράφει ενδυματολογικά μοτίβα τα οποία, σχεδόν τελετουργικά (τα «ρούχα» που δια-κρατούν την ιδέα), πολύχρωμα, αποτελούν έναυσμα για την αναμόρφωση του τόπου, νοηματοδοτώντας ‘φορτισμένα’ την ‘αυταξία’ του συντελεσμένου εντός ιστορίας-ιστορικότητας, την εμμένεια του ‘ανύπαρκτου’ που λειτουργεί ωσάν πρωταρχική εκ-φορά.

‘Συν-διαλεγόμενος’ με το Πλατωνικό υπόδειγμα του ‘μόνο οι νεκροί βλέπουν το τέλος ενός πολέμου’, ο Μονεμβασιώτης ποιητής συγκροτεί ή αλλιώς, ανα-συγκροτεί ένα υποκείμενο που δεν αισθάνεται τον φόβο του ‘άλλου’ παρά πασχίζει να αναγνωρίσει τον εαυτό του στον ‘άλλο’ που στέκει με την μορφή ‘ξένης γυναίκας’ που κάθε άλλο παρά ενέχει την σοφία, επανεισάγει εντός της ποιητικής του φόρμας μοτίβα μίας ενδιάθετης ‘απο-ηρωοποίησης’ που σε αυτό το σημείο σχετίζεται με την παρουσία του ‘Αίαντα’ που δεν φονεύει ηρωικά όντας ο πρώτος και ο πλέον ρωμαλέος πολεμιστής των Αχαιών, αλλά ενέχει τα βάρη και τις απαιτήσεις των άλλων, θέτοντας το ‘πράττειν’ του ενώπιον της ιστορίας, και προεκτείνοντας την ‘ματαιότητα’ της θυσίας που ομοιάζει με ‘θρυμματισμένη’ αίσθηση ενός γίγνεσθαι που παρήλθε: 

«Αχ, έτσι πάντα, όλη τη δύναμη μου ξόδεψα πολεμώντας φαντάσματα, κερδίζοντας νίκες ολότελα φανταστικές, κυριεύοντας χρυσές πολιτείες ανύπαρκτες, ανύπαρκτες, ανύπαρκτες».

 Η μαρτυρία αναπαράγεται και παράλληλα μεγεθύνεται διαμέσου της τριπλής επανάληψης του προθήματος ‘ανύπαρκτες, προφέρει το «Αχ» που δύναται να λειτουργήσει ως πικρή αίσθηση του τέλους που ‘πλησιάζει εγγύτερα’, προσλαμβάνοντας την επι-γενόμενη φαντασιακότητα’ που δεν αξιο-θεμελιώνεται την δυνατότητα της ‘κάθαρσης’ αλλά την ‘φρικτή αλήθεια’: ‘όλη τη δύναμη μου ξόδεψα πολεμώντας φαντάσματα.’

Απόλυτα θνητός και γήινος μέσα στις αντιφάσεις του, ο ‘Αίαντας’ αφήνει να δια-φανούν τα ‘τραύματα’ που σημασιοδοτούν την γλώσσα, δίχως να επιδιώξει να τα κρύψει, όπως και ο ίδιος ο ποιητής, στο έργο του οποίου το ‘τραύμα’ εννοιολογείται ως ‘κάτοπτρο’ που αντανακλά κρυμμένες επιθυμίες και ανομολόγητες εγκλήσεις ή αναφορές σε μία συλλογικότητα που ομνύει στο πάθος: τι δύναται να είναι η απεύθυνση εάν όχι ‘έρωτας;΄

Ο ‘Αίας’, ίδιο ‘προϊόν’ της εποχής του, μορφή που αποκλίνει από τις, εντός ιστορίας, αποδιδόμενες τιμές, πρόσωπο μίας ρητής και άρρητης ‘αντι-εξουσίας.’ 

Ο ποιητικός λόγος αναδεικνύει την ‘έλλειψη κάθε αδημονίας,’ την αίσθηση του χρόνου που κυλά και βιώνεται δίχως ηρωικές εξάρσεις σε προϋπόθεση μίας βαθιάς αίσθησης της ανθρωπινότητας.

4 Βλέπε σχετικά, Ρίτσος Γιάννης, ‘Αίας…ό.π., σελ. 239. 

© 2011 Έν Πειραιεί Powered By Webproviders.gr

Scroll to top
casus telefon
telefon dinleme programı
telefon dinleme
casus telefon
telefon dinleme
telefon dinleme programı