Το ΕΒΕΠ για την ανάγκη διαμόρφωσης νέου τοπίου στα επιτόκια χορηγήσεων επιχειρηματικών δανείων
Στην Ελλάδα, τα επιτόκια χορηγήσεων παραμένουν σε υψηλό επίπεδο σχεδόν απαγορεύοντας την πραγματοποίηση επενδύσεων από τον επιχειρηματικό κόσμο. Τα συγκεκριμένα επιτόκια είναι κατά πολύ μεγαλύτερα σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης ενώ σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις είναι τα υψηλότερα, ακόμη μεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου και την Ιρλανδία που δοκιμάζονται από την οικονομική κρίση (Πίνακας 1). Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα επιτόκια που καταγράφηκαν σε Ιταλία και Πορτογαλία είναι επίσης υψηλά. Οι αιτίες για αυτή την εξέλιξη θα πρέπει να αναζητηθούν, ενδεχομένως, στην πολιτική αβεβαιότητα-αστάθεια στην Ιταλία (αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης για μεγάλο χρονικό διάστημα) ενώ τα μέτρα λιτότητας και η αύξηση των «κόκκινων δανείων» χωρίς ορατή διέξοδο από την κρίση πυροδότησαν την άνοδο των επιτοκίων στην Πορτογαλία.
Τα επιτόκια των νέων τραπεζικών δανείων υποχωρούν, όμως, από το τέλος του 2011 (Πίνακας 2). Θα πρέπει όμως να σημειωθεί πως τα πραγματικά επιτόκια, δηλαδή τα ονομαστικά επιτόκια του μήνα μειωμένα κατά το δωδεκάμηνο ρυθμό πληθωρισμού του ιδίου μήνα, παρουσίασαν άνοδο λόγω της σημαντικής αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Ωστόσο, η αποκλιμάκωση είναι πολύ μικρή για να εκκινήσει έναν κύκλο επενδύσεων, ιδιαίτερα όταν η κατανάλωση έχει υποχωρήσει περισσότερο από 20% τα τελευταία 4 έτη και η οικονομία εξακολουθεί να είναι σε ύφεση.
Τέλος, υπογραμμίζεται το γεγονός πως οι τράπεζες αξιώνουν μεγαλύτερες εξασφαλίσεις από τους δανειολήπτες για την χορήγηση δανείων (Τράπεζα Ελλάδος, Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής Μάιος 2013) σε ένα ρευστό οικονομικό περιβάλλον. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αξία των επαγγελματικών ακινήτων το διάστημα 2008-2012 έχει υποχωρήσει κατά 30% έως 50%, χωρίς σημάδια αντιστροφής της τάσης κατά τις RICS-Global Commercial Property Survey 2012 and ULI-Emerging Trends in Real Estate Europe 2012, οι επιχειρήσεις θα πρέπει α) είτε να βάλουν υποθήκη περισσότερα ακίνητα, εάν φυσικά διαθέτουν, β) είτε να αρκεστούν σε μικρότερου ύψους δάνεια, είτε γ) να καταβάλουν υψηλότερο επιτόκιο.
Θα πρέπει να γίνει, επίσης, γνωστό πως τα επιτόκια που διαμορφώνονται στην πραγματική τραπεζική αγορά είναι υψηλότερα των επίσημων στατιστικών των τραπεζών. Σύμφωνα με τα πραγματικά τραπεζικά επιτόκια που οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας χρεώνουν σήμερα, κυμαίνονται σε πολύ υψηλά επίπεδα, αποθαρρύνοντας στην ουσία τις όποιες πιθανές επενδύσεις και προβάλλοντας εμπόδια στην προσπάθεια ανάκτησης της ανταγωνιστικότητας της χώρας (Πίνακας 3). Τραπεζικοί κύκλοι αναφέρουν πως ακόμα και μετά την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης αναμένεται ταχεία αποκλιμάκωση των επιτοκίων καταθέσεων αλλά όχι των επιτοκίων χορηγήσεων. Ο λόγος για αυτή τη συμπεριφορά εντοπίζεται, κατά τις τράπεζες, στις μεγάλες επισφάλειες (30% τα κόκκινα δάνεια κατά τη Moody’s μέχρι το τέλος του 2013) και στη μειωμένη ζήτηση για νέα δάνεια παραγωγικών επενδύσεων.
Η αδυναμία-απροθυμία του τραπεζικού συστήματος να χρηματοδοτήσει την πραγματική οικονομία σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα του οικονομικού περιβάλλοντος έχουν προκαλέσει ασφυξία στην αγορά (Πίνακας 4). Σημειώνεται δε πως «ο περιορισμός ή η σταθεροποίηση των ετήσιων ρυθμών μείωσης των τραπεζικών χορηγήσεων οφείλεται στο γεγονός ότι πληθαίνουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η μη καταγραφή των χρεολυσίων σε αυτά τα δάνεια διόγκωσε τεχνητά τις ροές του νέου τραπεζικού δανεισμού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι αντίστοιχοι ρυθμοί μεταβολής να παρουσιαστούν τεχνητά λιγότερο αρνητικοί από ό,τι θα ήταν αν εξυπηρετούνταν όλα τα υφιστάμενα δάνεια» (ΤτΕ, Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, Μάιος 2013), υποτιμώντας την έλλειψη ρευστότητας.
Ως Ροή Περιόδου (Flow during period) υπολογίζονται με βάση τις διαφορές των υπολοίπων διορθωμένες για αναταξινομήσεις, λοιπές αναπροσαρμογές αξίας, συναλλαγματικές διαφορές που προκύπτουν από την αποτίμηση σε ευρώ των οικονομικών μεγεθών σε ξένο νόμισμα και άλλες μεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές.
Δήλωση Προέδρου ΕΒΕΠ, κου Βασίλη Κορκίδη: «Νέο τοπίο στα επιτόκια φαίνεται να διαμορφώνεται από την οδηγία της ΕΚΤ να μειωθούν οι αποδόσεις καταθέσεων στις ελληνικές συστημικές Τράπεζες από το 4% στο 2,5% μέχρι το τέλος του 2013.
Παρά την βουτιά στα επιτόκια καταθέσεων, καμία απολύτως αποκλιμάκωση δεν παρατηρείται όμως, ούτε αναμένεται στο άμεσο μέλλον, στα επιτόκια χορηγήσεων δανείων για όσο διάστημα οι Τράπεζες υποχρεώνονται από την ΕΚΤ να απαιτούν υπερβολικές εξασφαλίσεις.
Το κόστος δανεισμού των αναδιαρθρωμένων παλαιών και νέων επιχειρηματικών δανείων πρέπει να μειωθεί και, για να γίνει αυτό, απαιτείται μια διαφορετική προσέγγιση των εγγυήσεων και εκτίμηση της αξίας των επαγγελματικών και οικογενειακών ακινήτων.»
